Corona-effect 2: alternatieven voor het openbaar vervoer
Hoe beïnvloedt de coronacrisis de openbare ruimte op de lange termijn? Toekomstvoorspellingen hebben geen zin, maar toekomstvoorstellingen wel degelijk. In een reeks bijdragen presenteren we de te verwachten Corona-effecten in de vorm van een top 5. Om het een beetje spannend te maken, komt nummer 1, de meest ingrijpende verandering, als laatste aan bod. Vandaag nummer 2 over de verschuiving naar alternatieven voor het openbaar vervoer.
Tekst: Michiel Smit (Stadswerk Magazine) en Gert-Jan Hospers (Stichting Stad en Regio)
Reserveren voor de trein
Vanaf het begin van de coronacrisis is het openbaar vervoer hard geraakt. Treinen, bussen, trams, metro’s… ze zijn potentiële besmettingshaarden, want ‘social distancing’ is er moeilijk te handhaven. Afstand houden lukt nog wel tijdens de rit zelf (zo plaatst de NS groene stickers op stoelen waar je mag zitten), maar bij het in- en uitstappen wordt het problematisch. Bieden maatregelen als eenrichtingsverkeer in voertuigen, reserveren voor de trein en ‘time slots’ voor bussen soelaas? En wat te denken van de mondkapjes die reizigers moeten dragen? Geen wonder dat geadviseerd wordt om alleen het openbaar vervoer te nemen als dat echt nodig is.
Zolang het ov-protocol onduidelijk is en het virus rondwaart, zullen veel mensen waarschijnlijk het zekere voor het onzekere nemen en de voorkeur geven aan alternatieve vormen van mobiliteit. Gewoon een uitstapje maken of spontaan de trein pakken is de komende tijd uit den boze – dergelijk gedrag lijkt haast uit een ander tijdperk te stammen. Niemand weet nog wat er gaat gebeuren als na de zomer het nieuwe schooljaar begint en er weer een echte spits ontstaat. Juist dan zou het openbaar vervoer wel eens kunnen bijdragen aan de ‘tweede coronagolf’ die sommige virologen in de herfst verwachten.
Opmars van de elektrische fiets
Tot nu toe gaat de politieke aandacht vooral uit naar praktische oplossingen om in treinen en bussen verspreiding van het virus tegen te gaan. Fundamentele vragen over deze vorm van vervoer op de lange termijn blijven achterwege. Natuurlijk, als er een vaccin beschikbaar is, komt het openbaar vervoer vast weer snel in de gratie. Maar het is niet ondenkbaar dat forenzen intussen alternatieven hebben gevonden. Sommigen zullen een deel van de week thuiswerken, omdat ze er tijdens de coronacrisis aan gewend zijn geraakt.
Anderen zijn overgestapt op andere vormen van vervoer. Voor de langere afstand kan de auto weer populair worden, omdat je qua besmetting minder risico’s loopt dan in het openbaar vervoer. Maar deskundigen gaan ervan uit dat vooral de elektrische fiets aan belang zal winnen. Vóór de coronacrisis was de e-bike al in opkomst en die trend zal zich alleen maar voortzetten. Zo zegt Joseph Evers, emeritus hoogleraar aan de TU Delft, in de Twentsche Courant Tubantia (18 april): ‘In het straatbeeld van 2022 valt vooral de opmars van de elektrische fiets op. Met minimaal 10 procent en dat is zeker geen overdreven schatting.’
Coronapaden en andere innovaties
In diverse Europese steden zagen we tijdens de coronacrisis al een verschuiving van ‘fast’ naar ‘slow traffic’ ontstaan. In Parijs en Toulouse zijn bijvoorbeeld tijdelijk extra fietspaden aangelegd zodat inwoners niet meer de drukke metro hoeven te nemen. Mogelijk blijven deze ‘coronapaden’ in stand, waardoor meer inwoners op de fiets zullen stappen. In Milaan heeft het stadsbestuur de epidemie zelfs aangegrepen om te investeren in de aanleg van 35 kilometer aan nieuwe fietspaden door de stad. In ‘Nederland Fietsland’ zijn we wat fietsinfrastructuur betreft al rijk bedeeld. Tegelijkertijd is de crisis aanleiding om na te denken over nieuwe mobiliteitsconcepten. Naast de e-bike krijgen mogelijk andere innovatieve vervoersvormen de wind in de rug. Denk aan de elektrische step: nu nog officieel verboden, maar de vraag is of dat in ‘het nieuwe normaal’ is vol te houden.
