Gras veiliger dan rubbertegels
Het vervangen van gras door rubbertegels onder bijvoorbeeld een wipveer maakt het spelen juist onveiliger. Uit onderzoek van Wireless Value en OBB speelruimtespecialisten blijkt dat met het aanleggen van een kunstmatige valdempende ondergrond onder speeltoestellen lang niet altijd een hogere valdemping wordt bereikt ten opzichte van het aanwezige gras, grond of zand. Ze presenteren het onderzoek 8 oktober om 16.oo uur in Houten tijdens de Dag van de Openbare Ruimte.
Aanleiding
Voorjaar 2014 kwamen Johan Oost van OBB speelruimtespecialisten en Bas Visser van Wireless Value in gesprek over het meten van HIC-waarden in het veld. Als speelruimtespecialist vroeg Oost zich hardop af, of het wel nodig is dat er moet worden gemeten aan kunstmatige ondergronden: ‘De leverancier van bijvoorbeeld rubbertegels heeft immers een certificaat verkregen op basis van een uitgebreide voorgeschreven meetmethode die rekening moet houden met te verwachten gebruik en levensduur’.
Daarnaast heeft Oost de ervaring dat van de natuurlijke ondergronden, zoals gras en zand, de valdempende kenmerken alleen globaal bekend zijn uit een indicatieve tabel. Om de discussie rond valondergronden te onderbouwen voerde Visser een aantal metingen met de draadloze HIC-meter uit op het terrein rond OBB. De uitkomsten waren verrassend. Bij deze metingen op gras, puinrijk zand en grond zagen Oost en Visser al direct opvallende uitkomsten: natuurlijke ondergronden leken in ieder geval gunstiger dempende eigenschappen te hebben dan de indicatieve tabel doet vermoeden en zelfs een stenige ondergrond kon een valdemping tot ruim 2 meter bieden. Sterker nog, het leek erop dat er soms rubbertegels waren aangelegd waar het originele gras meer valdempende waarde had!
Dit zou in de praktijk betekenen dat wij op veel speelplekken nogal wat (kostbare) schijnveiligheid hebben gecreëerd: ouders en kinderen denken dat een rubber ondergrond veilig is en gemeenten denken aan de hand van de opgegeven waarden dat ze hebben gekozen voor de juiste oplossing bij de beschreven valhoogte van een toestel.
Aan de hand van de onderzoeksstelling: ‘kunstmatige valdempende ondergronden hebben minder valdempende waarde dan wordt aangenomen en zelfs vaak minder dan die van een natuurlijke ondergrond als zand of gras’ gingen Bas en Johan de uitdaging aan een onderzoek uit te voeren.
Resultaten en conclusies
De resultaten van de meetgegevens voor verschillende ondergronden zijn samengevat in tabelvorm. Te zien is dat de onderzoeksstelling wordt ondersteund: bij de metingen op één speelplek liggen de HIC-waarden van de kunstmatige ondergrond regelmatig lager dan die van het gras en de grond er vlak naast. Een voorbeeld:
- Rubbertegels: 1,43 m
- Kunstgras: 2,07 m
- Gras 1: 2,25 m
- Gras 2: 2,40 m
- Houtsnippers: 2,56 m
Verder is in de grafieken te zien dat bij gras en grond de gemiddelde gemeten kritieke valhoogte (groene lijn) hoger ligt dan de kritieke valhoogte zoals in de indicatieve tabel in de normen NEN 1176 wordt aangegeven (rode lijn).
Er is voldoende stof tot nadere vragen dus, maar ook de vraag of niet meer rekening moet worden gehouden met de lokale situaties in plaats van aan de hand van NEN-normen alles over een kam te scheren. Zoals Oost stelt: ‘We hebben (bewust) niet eens in veengebieden gemeten. Ik ben er wel zeker van dat daar nog extremere verschillen in valdemping tussen natuurlijke en kunstmatige ondergronden voorkomen. Anderzijds heb je natuurlijk ook kleigronden die kunnen uitdrogen. Maar voor zover mij bekend is daar door de normcommissie nooit eens onderzoek naar gedaan. Ik denk dat een dergelijk onderzoek een stuk minder hoeft te kosten dan al de kosten van de valdempende ondergronden die naar mijn inzicht overbodig zijn aangelegd.’
Pleidooi voor gras en zand?
Naast dat gras, grond en zand passen in de trend om meer natuurlijke speelplekken te realiseren, blijkt uit het onderzoek dat deze ook gezien de veiligheid misschien meer ruimte zouden moeten krijgen. Zelfs als het gras door het spelen kaal slijt en de grond plaatselijk meer verdicht is, wil dit nog niet zeggen dat het onveiliger wordt. In veel situaties heeft grond dan nog steeds voldoende valdempende eigenschappen en gaat het om veelal maar 10 tot 15% van de totale valdempende zone.
De argumenten tegen gras liggen veelal op het gebied van kosten, beheer en nette uitstraling. De hogere kosten bij eerste aanleg van rubbertegels worden veelal betaald uit de projectkosten en voor de jaarlijks terugkerende kosten van groenonderhoud en obstakelmaaien komt er veelal geen extra budget.
Maar wellicht ontstaan er kansen nu er meer aandacht is voor natuurlijk spelen en er nieuwe beheersvormen ontstaan, waarbij bewoners gaan participeren in een verbeterde beeldkwaliteit in hun eigen leefomgeving.
Stof tot discussie
Met het onderzoek willen Wireless Value en OBB oproepen tot discussie over nut en noodzaak van kunstmatige ondergronden als rubbertegels, en oproepen om na te gaan of de kwaliteiten van lokale situaties niet beter gebruikt kunnen worden.
Presentatie onderzoeksresultaten
Wireless Value en OBB speelruimtespecialisten presenteren tijdens de Dag van de Openbare Ruimte (8 oktober 16.00 uur) in Houten de uitkomsten van het onderzoek dat ze uitvoerden naar valdempende ondergronden.
